موضوع: آشنایی با آلودگی هوا و صوت

کنترل آلودگی هوا

اتمسفر مانند نهر یا رودخانه دارای فرآیندهای طبیعی است که در تمیز کردن آن نقش دارند. بدون چنین فرآیندهایی تروپوسفر سریعا به محیطی نامناسب برای زیست بشر تبدیل خواهد شد. پراکندگی، ته*نشینی گرانشی، لخته سازی، جذب (همراه با شستشو و واشویی) ، شستشو توسط باران و جذب سطحی از جمله مهمترین مکانیسمهای طبیعی آلاینده*ها در اتمسفر به شمار می*روند.

دستیابی به کنترل آلاینده ها

برای دستیابی به کنترل آلاینده*های گازی و ذرات دامنه*ای گسترده ، دو راه وجود دارد:

1. کاهش غلظت آلاینده در اتمسفر

2. کنترل آلاینده*ها در منبع تولید آنها

رقیق سازی

رقیق ساختن در اتمسفر با استفاده از دودکشهای بلند امکانپذیر است. دودکشهای بلند می*توانند در لایه وارونگی نفوذ کرده ، آلاینده*ها را به گونه*ای پراکنده سازند که غلظت آلاینده*ها در سطح زمین تا مقدار زیادی کاهش یابد. رقیق سازی در بهترین حالت خود عبارتست از یک وسیله کوتاه مدت به منظور کنترل آلودگی و در بدترین حالت خود وسیله*ای است برای انتقال آثار ناخواسته آلاینده*ها به مناطق دور دست.

کنترل در منبع مولد آلاینده ها

به منظور کنترل آلودگی هوا در دامنه*های بسیار وسیع تا نقاط دوردست ، کنترل این مواد در منبع تولیدشان مطلوبتر و موثرتر از رقیق سازی است. در وهله اول چنین به نظر می*رسد که اولین و موثرترین روش جلوگیری از تولید آلاینده*ها باشد در مورد آلاینده*های تولید شده در اثر فرآیندهای احتراقی ، جایگزین کردن یک منبع انرژی می*تواند از تولید آلاینده*ها جلوگیری کند. روشهای باقیمانده برای کنترل آلاینده*ها در منبع می*تواند موجب کاهش انتشار آلاینده*ها شود، اما نمی*تواند سبب حذف کامل موجود به عنوان مثال اتومبیلی که دارای یک فیلتر کثیف هوا ، به یک سیستم نامناسب برای تهویه موتور ، عملکرد نادرست تنظیم دور موتور و ... نسبت به اتومبیلی که با بهترین بازده کار می*کند، آلاینده*های بیشتری را از خود منتشر می*سازد.

تغییر فرآیند مورد استفاده همچنان روش دیگر برای کنترل انتشار آلاینده*ها در منبع تولیدشان بکار می*رود. به عنوان مثال جایگزین کردن کوره*های باز با کوره*های اکسیژنی کنترل شده یا کوره*های الکتریکی و یکی دیگر از روشهایی که در کنترل آلاینده*های هوا در منبع تولید آنها دارای وسیعترین کاربرد است، عبارت است از نصب تجهیزات کنترلی طراحی شده بر طبق برخی از اصول اساسی که توسط آنها مکانیسمهای طبیعی حذف آلایندهها عمل می*کنند.

هيچ موجودي در كره زمين به اندازه انسان به محيط*زيست لطمه نمي*زند





انواع فعاليت*هاي اقتصادي، توليد انواع كاغذ، *پلاستيك، قوطي*هاي فلزي با ميلياردها دلار هزينه در سال، انتقال پساب*هاي صنعتي به رودخانه*ها، درياها، توليد آلايندگي ناشي از حركت خودروها، دفع نادرست ضايعات مصرفي خانگي و... سرمنشأ آلودگي*هاي زيست*محيطي به دست انسان است.

اين درحالي است كه با سرمايه*گذاري مناسب درجهت بازيافت اين زباله*ها نه تنها مي*توان از خسارت*هاي بيشتر به محيط*زيست و آلوده*سازي* آن جلوگيري كرد، بلكه مي توان ميزان نياز انسان به مواد اوليه چوب و الوار جنگل، منابع طبيعي و معدني را كاهش داد.

بازيافت يعني بازگشتن مجدد بخش مهمي از ثروت*هاي دورريخته شده به چرخه توليد و مصرف آن به*طوري كه نه*تنها از هدررفتن منابع و ثروت*هاي ملي جلوگيري شود بلكه از حجم زباله*هاي شهري با جداسازي زباله*هاي قابل بازيافت به مقدار قابل*ملاحظه*اي كاسته شود.

به*طوركلي مي*توان بازيافت مواد را به 3 دسته تقسيم كرد. دسته اول: بازيافت موادي است كه فقط با شستشو، ضد*عفوني و رعايت مسائل بهداشتي قابل استفاده مجدد هستند مانند بطري*ها و شيشه*هاي سالم؛

دسته دوم: بازيافت موادي كه پس از طي فرايندهايي به مواد جديدي تبديل مي*شوند مانند شيشه خرده، فلزات، مواد پلاستيكي و كاغذ؛

دسته سوم: بازيافت موادي مثل تبديل مواد زائد فسادپذير به كود كمپوست يا بازيافت انرژي و توليد گاز متان پس از تجزيه بي*هوازي*ها كه از مواد زائد فسادپذير است.

از آنجا كه تجمع و تلنبار زائدات خشك روي هم ضمن اشغال فضاها، منظره ناخوشايندي را ايجاد مي*كند، موجبات تجمع حشرات، تخم*ريزي سوسك*ها و ساير ناقلان بيماري*زاست، علاوه براين بوي مشمئزكننده زباله*ها نيز بر ضرورت دفع مناسب زباله*ها مي*افزايد؛ دفعي كه از جنبه*هاي *اقتصادي، بهداشتي، تامين سلامت جامعه و اشتغال*زايي نيز قابل*قبول و دفاع باشد.

لازم به ذكر است از آنجا كه برخي مواد مانند پلاستيك، لاستيك و... قابليت تجزيه و برگشت به چرخه طبيعت را ندارند ضروري به*نظر مي*رسد كه به*گونه*اي ديگر دفع شوند كه گزينه مناسب براي اين كار بازيافت و استفاده مجدد و توليد مواد جديد است، اما نگاه زيست*محيطي به مسئله بازيافت اين نكته را خاطرنشان مي*كند كه با بازيافت،به حفظ محيط*زيست وهمچنين حفظ ظاهر زيبا و طبيعي اطرافمان كمك كرده*ايم و فضاي*هاي مناسب و مفيد شهري را صرف تلنبار، تجمع و دفن زائدات نمي*كنيم، حس خلاقيت كودكان و افراد جامعه را در استفاده مجدد مواد فعال پويا مي*كنيم و مي*توانيم با كاهش قطع درختان كه صرف توليد كاغذ مي*شوند به مساحت فضاي سبز و افزايش هواي پاك شهرمان كمك كنيم.

كشورهاي پيشرفته صنعتي با سرمايه*گذاري مناسب براي بازيافت انواع زباله، *آموزش همگاني براي جداسازي زباله*ها از مبدا و منازل، ادارات، مدارس، توليدي*ها، مراكز صنعتي، خدماتي و... قادر شده*اند كه از زباله*هاي جمع*آوري شده براي توليدات جديد استفاده كنند و ضمن جلوگيري از برداشت بي*رويه از منابع طبيعي و دفن زباله*ها درواقع اقدام به سرمايه*گذاري*هاي داراي بازده اقتصادي كوتاه و بلندمدت نمايند.

تشويق و ترغيب مردم به جداسازي انواع پسماند*ها مثل شيشه، كاغذ، مواد پلاستيكي و فلزي از ساير زباله*ها در دستور كار مديريت شهري كلانشهرهاي دنيا ازجمله تهران قرارگرفته است.

در اين ميان مديران كلانشهرها با آگاهي از تاثيرات آموزش، به*دنبال افزايش سطح اطلاعات و آگاهي افراد درباره بازيافت هستند و همكاري مردم را در طرح تفكيك از مبدأ طلب مي*كنند.

اثرات زیست محیطی و منابع انرژی

اوایل انقلاب صنعتی محیط زیست بعنوان یك زباله دانی بزرگ برای انواع آلودگی و مواد زائد بشمار می آمد اما كشورهای صنعتی خیلی زود دریافتند كه آلودگی صنعتی و مواد زائد انسانی سیستم اكولوژیكی محلی را آلوده می*سازد . لذا تلاشهای زیادی صورت گرفت تا اثرات زیست محیطی محلی را با انتقال مواد آلاینده به نقاط دورتر مهار كنند .
بعدها متوجه شدند كه این راه حل هم اصولی نیست . هم اكنون جهانیان پذیرفته اند كه سوزاندن سوختهای فسیلی اثرات شدیدی بر گرم شدن آب و هوا دارد . شیوه جدیدی از تفكر مورد نیاز است كه بواسطه آن هر كشوری در جهان مسئولیتی در قبال محیط جهانی خود داشته باشد و در عین حال به كشورهای ضعیف نیز اجازه داده شود كه زندگی خود را بهبود بخشند.

اتمسفر كره زمین،پرتوهای مرئی خورشید را كه دارای طول موج كوتاه می باشنداز خود عبور می دهد.قسمت عمده انرژی تابشی خورشید جذب سطح زمین می شود و سپس بصورت امواج گرمائی با طول موج بلند منتشر می گردد.اتمسفر بعلت اثر تركیبی گازهای گلخانه ای نسبت به امواج گرمائی منتشر شده از زمین نفوذ ناپذیر است وقسمت عمده این پرتو ها را جذب می نمایدو این امر موجب گرم شدن اتمسفر می گردد.بدین ترتیب امواج گرمائی دوباره بسوی زمین منعكس می شود.پدیده مذكور به اثر گلخانه ای موسوم است.یعنی به همان صورت كه در یك گلخانه شیشه ها از خروج انرژی حرارتی جلوگیری می نمایند،گازهای گلخانه ای نیز نقشی تقریبا مشابه بر عهده دارند.

قبل از انقلاب صنعتی غلظت دی اكسید كربن در فضا حدود ppm۲۷۵یا ۲۷۵/۰ درصد بود اما در اثر استفاده از سوختهای فسیلی بویژه زغال سنگ و اخیرا" نفت و گاز ، و متعاقب آن جنگل زدائی در خیلی از مناطق دنیا ،مقدار دی اكسید كربن به ۳۷۰ppm افزایش یافت .

جنگل زدائی

در كشورهای در حال توسعه سالانه جنگل های بسیار زیادی جهت استفاده از چوبهای جنگلی از بین می روند این كشورها مسئول انتشار یك پنجم دی اكسید كربن می باشند . درختان و خاك، دی اكسید كربن را از جو جذب می كنند. هرچقدر تعداد درختان كمتر شود به همان نسبت جذب دی اكسید كربن كاهش می یابد .این درختان معمولا" جهت آماده سازی زمین برای دامداران و كشاورزی و یا بعنوان مواد اولیه تولید كاغذ و صنعت ابریشم مصنوعی ، قطع می شوند .
در آفریقا سالانه۳۰۰ میلیون تن هیزم سوزانده می شود كه منجر به از بین رفتن ۲۰۰ میلیون هكتار جنگل می*گردد . جنگل زدایی منجر به فرسایش خاك ، كاهش تعداد حیوانات و تغییرات آب و هوای محلی (بومی) و از طرف دیگر باعث افزایش میزان انتشار CO۲ در دنیا می شود .

امروزه بیشترین جنگل زدائی، در كشورهای در حال توسعه اتفاق می افتد . كشورهای پیشرفته ضروری است اقداماتی در حمایت از این كشورها صورت دهند تا بتوانند به شیوه پایدارتر جنگل هایشان را مدیریت نمایند.

● منابع CO۲ دست ساخته بشر

كلیه سوختهای فسیلی بویژه زغال سنگ باعث نشر CO۲ می*گردند. هر Kwh الكتریسیته تولیدی با استفاده از زغال*سنگ، باعث انتشار تقریبا" ۱kg دی اكسید كربن می*شود. در حالیكه یك نیروگاه با سوخت گاز، حدود۰/۴۵ kg دی اكسید كربن تولید می كند .
نیروگاه هسته ای و سوختهای تجدید پذیر به نسبت سوختهای فسیلی مورد استفاده در ساختمانها و نیروگاهها و استخراج سوخت اورانیم مقدار كمتری (حدود kg ۰/۰۲) دی اكسید كربن تولید می كنند . در سالهای اخیر توجه زیادی به حذف دی اكسید كربن از نیروگاههای برقی كه از سوخت زغال سنگ و یا گاز استفاده می كنند شده است . یك پروژه نیمه صنعتی در میدان گازی غرب ،Sleipner در سواحل نروژ به اجرا درآمده است .در این پروژه دی اكسید كربن قبل از ارسال به كارخانه ها و منازل جدا می شود و به جای رهاسازی در جو به آب نمك بستر دریا تزریق می گردد .
بصورت نظری ، دی اكسید كربن را می*توان از دودكش نیروگاهها جمع آوری كرده و به محل مناسبی منتقل نمود همچنین در حوزه های نفتی یا گازی غیرقابل استفاده ، در لایه های زیرین دریا و یا مستقیما" در اعماق اقیانوس تزریق شود . اگرچه این فرآیند به صورت فنی قابل اجرا به نظر می رسد اما به شكل عملی بسیار گران قیمت است.همچنین اطمینان از عدم خروج CO۲ از مخازن جهت جلوگیری از صدمات محیطی غیرقابل جبران بسیار مهم است .

باران اسیدی
نیروگاههای با سوخت زغال سنگ ، وسائط نقلیه و بعضی صنایع خاص گازهای اسیدی منتشر می كنند كه مهمترین آنها دی اكسید سولفور است . همچنین احتراق در درجه حرارت های بالا باعث تولید اكسیدهای نیتروژن می گردد . دی اكسید سولفور ضمن حل شدن با آب باران و واكنش با هوا تشكیل اسید سولفوریك می دهد . بطور مشابه اكسیدهای نیتروژن ، اسید نیتریك بوجود می آورند . این اسیدها برای گیاهان و حیوانات مضر هستند و باعث اسیدی شدن دریاچه ها می شود . همچنین آلومینیوم و دیگر فلزات سمی موجود در خاك توسط باران حل شده و به دریاها و دریاچه ها راه می یابند كه این خود باعث به خطر انداختن حیات آبها می*گردد .

از همین رو بیشتر كشورهای اروپایی مصرف زغال سنگ را كاهش داده اند و به جای آن از گاز و نیروی هسته ای استفاده می كنند .

اثرات دیگر سوزاندن سوخت*های فسیلی و چوب

نیروگاههای بزرگ سالانه مقادیر زیادی سوخت زغال سنگ مصرف می كنند. حدود ۴۰۰۰ تن ذرات خاكستر دارای مواد نامطلوب شامل كادمیم ، جیوه ، ارسنیك و اورانیم (بعلاوه ۱۰ میلیون تن CO۲ و ۲۰۰۰۰۰ تن گاز تركیب شده با باران اسیدی) تولید می كنند .
استفاده از زغال سنگ و چوب برای مصارف داخلی در بسیاری از نقاط دنیا همچنان اهمیت دارد . ذرات دودی كه*تولید می*شود به میزان بسیار زیادی برسلامتی مردمی كه آن هوا را تنفس می كنند اثر منفی می گذارد .
در سال ۱۹۵۲ آخرین مه- دود عظیم لندن نزدیك به ۴۰۰۰ نفر از مردم را (در فاصله زمانی هر دو هفته یكبار ) از بین برد . و به دنبال آن در سال ۱۹۵۶ قانون هوای پاك به تصویب رسید كه منجر به استفاده وسیع از سوختهای بدون دود در پایتخت شد اما حتی تا دهه ۱۹۹۰ هم مه - دود همچنان اتفاق می افتاد و جان بسیاری از مردم را می گرفت. امروزه بسیاری از كشورها به شكل مشابه با این مشكلات مواجه هستند. در سال ۱۹۹۷ تخمین زده شد كه حداقل ¼ میلیون نفر در اثر آلودگی هوا فوت كردند و احتمالا" هر ساله ۶ میلیون نفر هم مبتلا به این معضل می گردند كه بسیاری از این مشكلات به علت آلودگی در فضاهای بسته می باشد. كوشش*های زیادی جهت بهبود كیفیت هوا در شهرهای بزرگی همچون تهران، پكن ،*بانكوك و مكزیكوسیتی در حال انجام است .