در کل 365 روز سال 1390 - زمانی که دولت محمود احمدی*نژاد روی کار بود - در تهران فقط 147 روز هوای سالم و بدون حتی یک روز هوای پاک ثبت شد. این یعنی بقیه 218 روز آن سال کیفیت وضعیت هوا ناسالم و بسیار ناسالم بود.

در همین مدت و در خلال دولت*های محمد خاتمی، محمود احمدی*نژاد و حسن روحانی، برای مقابله با این معضل اقداماتی انجام شد یا انجام نشد که هرکدام بر بهبود یا تشدید این وضعیت اثراتی ماندگار گذاشته است؛ اقداماتی که در صورت تداوم انجام آنها، می*توانست تهران را به*عنوان یک شهر موفق در زمینه فائق*آمدن بر معضل آلودگی هوا در کنار شهرهایی مثل لندن، مکزیکوسیتی و ... بنشاند.

از سویی دیگر در همین مدت در این شهر اقداماتی صورت گرفت که اگر به هر دلیلی انجام نمی*شد، این روزها تهران (با میانگین شاخص کیفیت 130) در کنار شهری مانند پکن پایتخت چین که شاخص کیفیت هوایش بین 300 تا 350 در نوسان است به*عنوان شهری با هوای بسیار خطرناک قرار گیرد. در این گزارش تلاش شده است با مروری بر این اقدام*ها آنها را بررسی کنیم. تهران به*غیر از دیروز که کیفیت هوا سالم گزارش شد، 20 روز گذشته را در هوای ناسالم گذراند.
این آمارهای شرکت کنترل کیفیت هوای تهران (نهادی وابسته به شهرداری)، درباره وضعیت آلودگی هوای تهران فقط برای مقایسه در سال*های 90 و 93، برای نمونه است.

در کل 365 روز سال 1390 - زمانی که دولت محمود احمدی*نژاد روی کار بود - در تهران فقط 147 روز هوای سالم و بدون حتی یک روز هوای پاک ثبت شد. این یعنی بقیه 218 روز آن سال کیفیت وضعیت هوا ناسالم و بسیار ناسالم بود.
شاخص آلودگی هوا در سال 1390، 215 روز در وضعیت ناسالم و سه روز در وضعیت بسیار ناسالم بوده که این وضعیت با شرایط مطلوب از نظر استانداردهای زیست*محیطی فاصله بسیاری دارد. بررسی وضعیت آلودگی هوا در ماه*های مختلف سال 1390 مشخص می*کند که بدترین ماه*های سال 90 به*ترتیب ماه*های تیر، خرداد، مهر، آذر و دی بوده است، همچنین در این سال وضعیت بسیار ناسالم در روز اول فروردین و دو روز در خرداد سال 90 ثبت شده است.» به گواه آمار این شرکت، سال 90 ناسالم*ترین سال تهران از نظر شاخص*های کیفیت هوای شهر از سال 78 به این*سو بوده است. به گفته کارشناسان، یکی از دلایل شدت*گرفتن آلودگی هوای تهران در آن سال، علاوه بر پدیده*های جوی، ناشی از توزیع بنزین موسوم به پتروشیمی در جایگاه*های سوخت این شهر بود.

تولید و عرضه بنزین پتروشیمی در خلال سال*های 90 تا 92 و پس از بروز تحریم*های سنگین علیه کشورمان انجام می*شد. مسئولان وزارت نفت دولت احمدی*نژاد برای جبران نیاز مصرف سوخت کشور به تولید این نوع بنزین رو آورده بودند، با* این حال به*دلیل کیفیت بسیار پایین و غیراستانداردبودن آن که منجر به تشدید آلودگی هوا به*ویژه در شهرهای بزرگ شده بود، انتقادهای بسیاری از آن شد. پس از پایان دولت احمدی*نژاد، توقف عرضه بنزین پتروشیمی به دستور وزیر نفت دولت حسن روحانی و با پیگیری*های سازمان حفاظت محیط زیست از اول فروردین سال 1393 انجام شد و بر*اساس آن، توزیع این نوع بنزین در جایگاه*های سوخت شهر تهران به*صورت کامل متوقف شد و به*جای آن توزیع بنزین با استاندارد یورو 4 آغاز شد. با آغاز توزیع این بنزین، هوای تهران که انگار آلودگی به نافش بسته شده بود، بهار سال 93 سنت*شکنی بزرگی کرد.
بر* اساس آمار اعلام*شده از سوی مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط *زیست و شرکت کنترل کیفیت هوا، شهر تهران در 93 *روز فصل بهار آن سال، 80 روز سالم، شش *روز پاک و هفت *روز ناسالم را پشت*سر گذاشت. نکته گفتنی اینکه هفت* روزی که هوای تهران ناسالم اعلام شد نیز *روزهای وقوع توفان در پایتخت و بروز ریزگردهای برآمده از بیابان*های اطراف تهران بود و اگر توفان در اواسط خردادماه آن سال به وقوع نمی*پیوست، همه 93 *روز فصل بهار وضعیت کیفیت هوای این شهر سالم و پاک گزارش می*شد. نه*فقط در سال 93 که حتی همین امسال، از اول فروردین تا امروز که 12 دی است، اهالی تهران حداقل 12 روز هوای پاک تنفس کرده*اند، در*حالی*که در کل سال*های 89 و 90 و 91 قفط سه روز هوای پاک در تهران به ثبت رسید. چهارم دی سال جاری وحید حسینی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، در گفت*وگویی با خبرگزاری مهر در*باره تأثیر سوخت در افزایش آلودگی هوای پایتخت، اعلام کرد: «بنزین و گازوئیل توزیع*شده در شهر تهران براساس آنالیز شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، استاندارد است و تأثیری بر افزایش آلاینده*ها ندارند و آلودگی کنونی شهر تهران ربطی به کیفیت سوخت ندارد و بر*اساس آنالیزهای انجام*شده، سوخت توزیع*شده در پایتخت، یورو 4 است».

در همین حال، محمدهادی حیدرزاده، مدیرکل سازمان حفاظت محیط*زیست استان تهران که پیش از این سال*ها مشاور شهردار تهران در امور محیط*زیست و رئیس ستاد محیط*زیست و توسعه پایدار شهرداری بود، در رابطه با فرایند و اقداماتی که دست*کم در 15 سال گذشته برای تغییر وضعیت کیفیت هوای تهران صورت گرفته است، در گفت*وگو با «شرق» می*گوید: «اولین*بار که موضوع آلودگی هوای تهران به*عنوان مسأله مطرح شد، به سال 1355 برمی*گردد، در آن سال روزنامه کیهان در گزارشی هشدار داد که با توجه به توسعه پایتخت، آلودگی می*تواند به بحرانی برای این شهر تبدیل شود، دو سال بعد از آن مقاله، انقلاب اسلامی پیروز شد و پس از آن هم به مدت هشت*سال کشور درگیر جنگ تحمیلی و دفاع مقدس بود، در آن مدت حقیقتا فرصتی نشد که به این مشکل رسیدگی شود، پس از آن هم دولت سازندگی روی کار آمد و تلاش*ها همه با محوریت توسعه و برای جبران عقب*ماندگی*ها بود. در آن دوران هم آلودگی هوای تهران چندان جدی گرفته نشد چون اولویت دولت حل مشکلات بر زمین*مانده با محوریت توسعه بود، از نیمه دوم دهه 70 و در زمان دولت اصلاحات بود که تازه این فرصت پیش آمد که به این معضل رسیدگی شود». حیدرزاده در رابطه با جزئیات بیشتر اقدامات انجام*شده در زمان دولت اصلاحات نیز این*گونه توضیح داد: «در آن سال*ها، اولین کاری که شد این بود که بیاییم و منابع اصلی آلاینده هوای شهر را شناسایی کنیم که بفهمیم سهم هرکدام چقدر است تا در ادامه برای آنها فکر شود، بر همین* اساس یک تفاهم و همکاری بین*المللی بین سازمان محیط*زیست به ریاست خانم ابتکار، شهرداری تهران به ریاست غلامحسین کرباسچی و یک شرکت ژاپنی به نام «جایکا» انجام شد که مطالعات در این زمینه انجام شود. شرکت جایکا به مدت یک*سال تحقیقات خود را انجام داد و پس از آن هم یک شرکت سوئدی در همین زمینه اقداماتی را در تهران در دستور کار قرار داد که در نتیجه آنها اعلام شد منبع تولید حدود 80 درصد آلایندگی هوای شهر تهران ناشی از منابع متحرک - یعنی خودروها - بود». از حیدرزاده می*پرسم اگر در آن هشت*سال طبق برنامه پیش می*رفتیم الان وضعیت هوای تهران به*لحاظ آلودگی به چه شکل بود و او چنین پاسخی داد: «نمی*توانم بگویم هوای شهر پاک پاک می*بود اما روند ما به سمت بهترشدن شیب تندتری داشت و با شیب تند*تری تعداد روزهای سالم و پاک افزایش پیدا می*کرد».

و سؤال دیگر از او درباره اقداماتی است که در دوره دولت اصلاحات انجام شد؛ اگر آن کارها صورت نمی*گرفت وضعیت به چه شکل بود؟ حیدرزاده گفت: «اگر آن کارها صورت نمی*گرفت واقعا معلوم نبود امروز چه وضعیتی داشتیم، الان حداقل ما به*لحاظ چهار پارامتر آلاینده گازی یعنی اکسیدنیتروژن، دی*اکسیدگوگرد، دی*اکسیدکربن و ازن حتی در روزهای به*شدت ناسالم وضعیتی پاک و سالم داریم و اگر آن کارها نمی*شد همه این روزها ناسالم بود و در تهران نمی*شد نفس کشید. چراکه قبل از اجرای آن برنامه اصلی*ترین آلاینده*های تهران دی*اکسیدکربن و مونوکسیدکربن بودند».