اثر هيدروكربن*ها، اكسيدهاي نيتروژن، اكسيدان*هاي فتوشيميايي 1-8- الف- هيدروكربن*ها گرچه استانداردهاي ملي كيفيت هوا اصولاً در سال 1971 براي هيدروكربن*هاي غيرمتاني تصويب شد، اما تا سال 1983 كه بازنگري گسترده*اي روي آن انجام گرفت، عملاً مورد استفاده قرار نگرفت. هيدروكربن*ها همراه با اكسيدهاي نيتروژن در حضور نور آفتاب موجب تشكيل اكسيدان*هاي فتوشيميايي، از جمله ازون مي*شوند كه اثرات مخربي روي سلامت انسان و روي گياهان دارند. بدين دليل اعتقاد بر این بود كه تدوين استاندارد براي ازون مناسب*تر از استاندارد براي هيدروكربن*هاست. مطالعات انجام شده بر روي تاثیر بسياري از هيدروكربن*هاي گازي با غلظت*هاي موجود در آتمسفر اثر تخريبي و مستقيم آنها را بر سلامت انسان ثابت نمي*كند [43]. بررسي*ها در مورد سرطانزايي گروه*هاي هيدروكربنه معين نشان مي*دهد كه برخي سرطان*ها به علت مجاورت با هيدروكربن*هاي آروماتيك موجود در دوده و قير، ظاهر شده*اند. برخي ذرات سرطانزا، از جمله هيدروكربن*هاي آروماتيك چند هسته*اي در هوای آزاد قابل تشخيص هستند. گروه گسترده هيدروكربن*هاي گازي اغلب از نظر خورندگي اثر قابل سنجشي روي مواد باقي نمي*گذارند. از بين تمام هيدروكربن*ها، تنها اتيلن در غلظت*هاي شناخته شده در هواي تنفسي، اثرات نامطلوبي روي گياهان دارد. اثر اصلي اتيلن، بازدارندگي در رشد گياهان است [48]. اتيلن با غلظت*هاي ppm5/0-001/0 سبب تحريك گياهان حساس از جمله افتادگي گل*ها و عدم بازشدن درست برگ*ها مي*شود. ايجاد صدمه به گل*هاي اركيده و پنبه به اثبات رسيده است. با وجود آنكه در حال حاضر هيدروكربن*ها در يك گروه كلي از آلاينده*ها جزء فهرست آلاينده*هاي اصلي قرار نگرفته اند ، تعداد زيادي از تركيبات هيدروكربنه خاص در بين 189 آلاينده خطرناكي هستند كه تحت نام تبصره مواد سمي هوا در قانون هواي پاك مصوب 1990 قرار دارند. آلاينده*هاي خطرناك هوا با جزئيات بيشتر در فصل دوم شرح داده شده است. 1-8- ب- اكسيدهاي نيتروژن هفت اكسيد نيتروژن در هواي تنفسي وجود دارند. اينها عبارتند از : اكسيد نيتريك (NO)، دي اكسيدنيتروژن )2 (NO، اكسيد نيترو (O2N)، 3NO ،3O2N، 4O2N و 5O2N [49]. اكسيد نيتريك و دي اكسیدي نيتروژن مجموعاً به نام NOX معروف هستند و جزء تركيبات قابل تبديل در واكنش*هاي اسماگ فتوشيميايي محسوب مي*شوند. واژه NOy اغلب براي نشان دادن مجموع اكسيدهاي واكنش*پذير و تمام تركيبات ديگری است كه جزء محصولات آتمسفري NOX به حساب می آیند. NOy شامل تركيباتي نظير اسيدنيتريك)3 (HNO، اسيدنيترو )2 (HNO، راديكال نيترات (3NO) ، پنتا اكسيددي*نيتروژن (5O2N)و پراكسي*استيل*نيترات (PAN) مي*شود. واژه (NOy ) شامل اكسيدنيترو (O2N)و آمونياك (3HN)نمي*شود. با وجود آنكه دو تركيب آخر اغلب جزء منابع توليد NOX در آتمسفر هستند، اما به طور عادي از محصولات واكنش*هاي NOX محسوب نمي*شوند. در بين اكسيدهاي نيتروژن،2NO بالاترين غلظت را در هواي آزاد دارد. اگرچه 2NO به طور معمول در آتمسفر پايين وجود دارد (به دليل فعاليت بيولوژيكي سطح زمين تشكيل مي*شود) ولي معمولا به عنوان يك آلاينده هوا در تروپوسفر مورد توجه قرار نمي*گيرد. با این وجود اين تركيب در واكنش*هاي آتمسفر فوقاني در لايه ازون، شركت مي*كند. هر دو گروه ترکیبات اصلی NOX (NO2 ، NO) و NOy (براي مثال3HNO) نشان داده*اند كه در هواي تنفسي، تخريب مواد را تسريع مي*كنند. NOX بر روي رنگ*ها و پارچه*ها اثر گذاشته و آنها را كم رنگ مي*کند، كالاهاي هنري و انبار شده و اليافت پارچه*ها را بي*رنگ کرده و استحكام الياف پارچه را كم مي*نمايد. در نتيجه، صدمات ناشي از NOX در محيط*هاي بسته بيشتر از فضاي آزاد و بيروني است كه اين مي*تواند به دليل وجود سيستم*هاي احتراقي بدون تهويه (اجاق گاز و غيرو...) باشد كه غلظت*هاي كمي از NOX را منتشر مي*نمايند. به علاوه 2NO در هواي آزاد همراه با رطوبت اسيد نيتريك به وجود می آورد كه مي*تواند سبب خوردگي قابل توجه در سطوح فلزي شود. دي*اكسيدنيتروژن اغلب نور مرئي را جذب مي*كند و در غلظت ppm25/0 همانطور كه در بخش 1-5- ب شرح داده شد، باعث كاهش قابل توجه در ميزان ديد مي*شود. دي*اكسيدنيتروژن در غلظت ppm5/0 طي يك دوره 10 تا 12 روزه از رشد برخي گياهان نظير لوبيا چيتي و گوجه*فرنگي جلوگيري مي*نمايد. تجربيات به دست آمده بر روي درخت پرتقال نشان داده است كه مجاورت مداوم در مقابل 2NO در غلظت ppm 1-25/0 باعث كاهش محصول آن مي*شود. دي*اكسيدنيتروژن به صورت يك محرك قوي عمل مي*كند و در غلظت*هاي مساوي ، زيان*آورتر از منواکسید نیتروژن است. با این حال در غلظت*هاي موجود در آتمسفر، تنها تحريك*كننده بوده و توان بالقوه در ايجاد بيماري بازداري ريوي حاد (COPD) دارد. جدول 1-7 خلاصه*اي از اثرات بهداشتي مجاورت با 2NO براساس مطالعات كلينيكي و اپيدميولوژيكي را نشان مي*دهد [49]. هيدروكربن*هاي نسوخته در مجاورت اكسيدهاي نيتروژن در حضور نور خورشيد واكنش داده و ايجاد اسماگ فتوشيميايي مي*كنند. واكنش*هاي شيميايي مربوطه در بخش 9-5 شرح داده خواهد شد. به علت فعاليت شيميايي اين آلاينده است كه در استاندارد اوليه كيفيت هوا، ميانگين جدول 1-7: اثرات بهداشتی مجاورت با دی اکسید نیتروژن (2NO ) بر روی انسان مطالعات بالینی NO2 بر حسب ppm (طول مجاورت) اثرات مشاهده شده 3/0-2/0 (hr2-5/0) محققین، ارتباط قابل توجهی بین روند رو به رشد بیماری آسم در مجاری تنفسی و میزان تا ppm 4 را پیدا نکرده اند . یا در بیماران آسمی بالغ یا نوجوان ، بر اثر تنها ،6-4 درصد کاهش می یابد . 3/0(hr 75/3) کاهش مختصر (%9-5) در FVC و FEV1 در بیماران COPD با تمرین سبک دیده می شود . اثری در مورد بیماران COPD توسط سایر محققین هنگام مجاورت با NO2 باغلظت ppm 2-5/0 دیده نشده است. 2-5/1 (hr3-2) افزایش پذیرش تورم ریوی در افراد بالغ سالم دیده شده با این حال سایر محققین در غلظت ppm4-2 اثراتی مشاهده نکرده*اند 2 (hr 3-1) تغییراتی در عملکرد ریه (افزایش مقاومت در مجاری هوا) در افراد سالم مشاهده شده ، در غلظت ppm4-2 اثری توسط سایر محققین دیده نشده است. مطالعات اپیدمیولوژیکی افزایش ppm015/0 که متوسط غلظت هفتگی در اتاق خواب مورد مطالعه قرار گرفته و به طور بارز 065/0-008/0( میانگین غلظت NO2 * در 1 یا 2 هفته جداگانه برای تعیین میانگین دراز مدت غیر مشخص) بوده است. یک سنجش اولیه نشان داد که ناراحتی*ها یا بیماری*های تنفسی در کودکان 5 تا 12 ساله که در مجاورت میزان NO2 پیش*بینی شده قرار داشته*اند افزایش یافته است. این امر در مورد خانه*هایی که از اجاق گاز استفاده می*کنند بیش از خانه*هایی است که در آنها اجاق*های برقی قرار دارد. ppm015/0 افزایش در میانگین سالیانه میزان NO2 دو هفته ای، که میانگین غلظت هفتگی در اتاق خواب به طور مشخص ppm 05/0-005/0 باشد. مطالعات اختصاصی در داخل اماکن برای کودکان دوساله و کوچکتر نشان داد که هیچ همبستگی بین مجاورت با NO2 و علایم یا بیماری*های تنفسی یافت نشده است. از نظر آماری مدارک به دست آمده در مورد نوزادان در مقایسه با آنچه در کودکان بزرگتر دیده شده، قابل توجه نیست . ppm < 3/0 (میانگین مجاورت در طول مدت کاری) افزایش نشانه*های حاد تنفسی مجاورت ضمنی با NO2با غلظت ppm 5/1 یا بالاتر در طول بازی*هاكي وقوع نشانه*های ناراحتی های تنفسی حاد (انقباض) در قفسه سینه تنگی نفس. ppm 100-25 (مجاورت بر اثر حادثه حرفه*ای) ذات*الریه برونشیتی، برونشیت و برونشیولیتی، تحت شرایط استثنایی مجاورت با مقادیر زیاد NO2 ppm< 200 (منابع حادثه*ای شدید ) مجاورت شدید باعث می*شود سلامتی از محدوده کمبود اکسیژن یا گرفتگی مجاری عبور هوا به طور گذرا تامرگ، مورد مخاطره قرار گیرد. FEV1 = حجم هواي بازدم، در یک ثانیه FVC = ظرفیت حیاتی اضطراری COPD= بیماری بازدارندگی ریوی حاد برطبق معیاهای کیفی هوا برای اکسیدهای نیتروژن جلد اول USEPA، اداره ارزیابی و معیارهای زیست محیطی EPA600/8-91/04aF، آگوست 1993 ساليانه دي*اكسيدنيتروژن را g/m3100(ppm05/0) تعيين كرده*اند. تركيبات اسماگ فتوشيميايي كه بيشترين صدمات را به گياهان و سلامت انسان وارد مي*كنند، اكسيدان*های فتوشيميايي نام دارند که در بخش بعدي شرح داده شده است.