- قابلیت رؤیت و خصوصیات آتمسفری مربوط به آن یکی* از عادی*ترین اثرات آلودگی هوا کاهش قابلیت دید به دلیل جذب و پراکندگی نور توسط ذرات معلق مایع و جامد در هواست. قابلیت دید اصولاً تحت تأثیر ذرات ریزی است که از واکنش*های فاز گازی در آتمسفر تشکیل می*شوند. اگرچه ملکول*ها مستقیماً دیده نمی*شوند، اما دی*اکسیدکربن، بخار آب و ازون در غلظت*های بالا خصوصیات جذب وانتقال نور را در آتمسفر تغییر می*دهند. در سال*های اخیر کوشش*های زیادی انجام شده تا ارتباط بین غلظت ذرات معلق آلاینده را با خصوصیات نوری ستون*های دود مختلف نشان دهند. کاهش قابلیت دید تنها از نظر زیبایی*شناسی غیرقابل پذیرش نیست، بلکه اثرات روانی نيز بر افراد دارد. به علاوه، کاهش شدید قابلیت رویت می*تواند برای سلامتی خطرناک باشد. پراکندگی و جذب نور واژه نامه هواشناسی [19] تعریف زیر را در مورد قابلیت ديد ارائه می*دهد: در ایالت متحده قابلیت رؤیت در هوا، بزرگترین فاصله*ای است که امکان دیدن و تشخیص دادن با چشم غیرمسلح وجود دارد، برای الف) در روز، یک هدف سیاه در مقابل افق آسمان و ب) در شب، ترجیحاً یک منبع نورانی باشدت متوسط و غیرمتمرکز. بعد از اینکه قابلیت رویت کاملاً در اطراف یک دایره در افق تعیین شد، میانگين مقادیر حاصل، دید غالب را تعیین می*کند که در گزارش*ها قید می*شود. قابلیت دید، به قدرت چشم در تشخیص جسمی که در تباین با زمینه آن است و همچنین عبور نور از آتمسفر بستگی دارد. تغییر در میزان تباین جسم و محیط اطرافش فاصله قابل رؤیت را تغییر می*دهد زیرا: الف) نور بیشتری در مسیر عرضه می*شود یا ب) نور به دلیل آتمسفر موجود، در خط سیر عبور خود گم می*شود. در هر دو مورد تباین بین هدف و زمینه آن به صفر می*رسد. هنگامی که چشم نتواند در فاصله*ای دورتر، اختلاف بین هدف و زمینه آن را تشخیص دهد، می*گویند هدف بعد از حد قابل رویت قرار دارد. تغییر فوق*الذکر در میزان تباین مربوط است به جذب و پراکنش نور توسط ذرات معلق در آتمسفر. اگر ملکول*های هوا تنها پارامتر ضعیف شدن نور باشند، قابلیت دید بیشتر از mi150 براساس تئوری پراکنش ریلی خواهد بود. طبق گزارشات داده شده مه - دود و تیرگی قابلیت دید را در فرودگاه*ها به mi3 و گاهی تا mi 1 کاهش می*دهند [20]. براساس اظهارات بلاکتین ذرات گرد و غبار با غلظت 3cm /2000 می*توانند یک کوه را در فاصله 50 مایلی تاریک نمایند، همینطور در غلظت 3cm/10000می*توانند قابلیت دید را به mi 1 کاهش*دهند. 2NO در غلظت ppm 10-8 احتمالاً می*تواند قابلیت دید را تا حدود mi 1 کم کند. از اینرو، ضعیف شدن نور توسط عواملی غیر از پراکنش ریلی باید رخ داده باشد. به دلیل خصوصیت جذب، 2NO علاوه بر کاهش قابلیت رؤیت، باعث می*شود که آسمان خرمایی رنگ شود. غلظت ppm 1/0 2NO احتمالاً قابل توجه نیست، در حالی که ppm 1 را می*توان با چشم تشخیص داد. هدفی را در نظر بگیرید که توسط يك اشعه نورانی با شدت I در فاصله*ای برابر x از یک ناظر قرار دارد. اگر فاصله کوچکی برابر dx را در نظر بگیریم، نور عبوری از آن به دلیل جذب و پراکنده شدن به اندازه شدت dI تغيير مي*كند که متناسب با شدت I می*باشد. میدلتون [22] نشان داده است که : (1-2) ضریب خاموشی کلی (با واحد طول 1-) و علامت منفی در رابطه فوق نشان می*دهد که شدت نور در حين عبور از هوا کم می*شود. با انتگرال*گیری در فاصله 0 تا d خواهد شد (برای ثابت ): (1-3) که I شدت نور پس از عبور از فاصله d و شدت اولیه در 0x = است. این امر در شکل 1-4 ملاحظه می*شود. شکل 1-4: کاهش شدت نور در مسیر عبورd ضریب خاموشی شامل هر دو اثر پراکنش و جذب توسط ملکول*های گاز و آئروسل*هاست. اغلب بهتر است اثرات پراکنش و جذب از هم جدا شوند، بدین صورت ضریب خاموشی کلی در رابطه 1-3 را می*توان به صورت زیر نوشت. (1-4) در اینجا و مربوط به جذب و پراکندگی نور توسط ملکول*های گاز است در حالی که و مربوط به جذب و پراکندگی نور به وسیله ذرات است. این موارد در پاراگراف*های بعدی بیشتر توضيح داده می*شود. بدین ترتیب جزء نور عبور کرده ، تابعی از طول عبور نور d و كيفيت بازدارندگي ذرات و گازها در مسير عبور نور است. میزان ضریب خاموشی کلی تابعی از طول موج نور برخورد کرده، غلظت ملکول*های هوا و جذب گازهای موجود، اندازه و شکل ذرات و خصوصیت نوری ذرات است. علاوه بر آن، بستگی شدید به زاویه پراکندگی نور دارد. این زاویه ای است كه بین جهت نور و خط دید ناظر قرار گرفته است. ضعیف شدن نور در آتمسفر به دلیل پراکندگی، مربوط به پراکنش رایلی توسط ملکول*های هوا است كه در شکل 1-5 نشان داده شده است و عامل ديگر، وجود ذرات و به همان اندازه، طول موج نور برخوردی به آنها [23]. به علاوه شکل1-5 نشان می*دهد که ملکول*هايی نظیر NO2 نور*را جذب*کرده و لذا به مقدار ضریب خاموشی*کلی اضافه می*شود. پراكندگي توسط ذرات به نام پراکندگی مای خوانده شده و پدیده*ای است که نقش موثرتری در کاهش قابلیت رؤیت آتمسفری دارد. تقریباً 59 درصد اشعه خورشیدی در طول موج*های