ارزیابی ریسک آلودگی هوا

[دکتر مصطفی کلهر]

در این تاپیک به ارزیابی ریسک آلودگی هوا، روشهای محاسبه و تعاریف آن خواهیم پرداخت.

[دکتر مصطفی کلهر]

فرایند مطالعات ارزیابی ریسک


مواد خطرناکی که احتمال تماس با انسان*ها را داشته باشند، می*توانند باعث افزایش بروز انواع سرطان و یا افزایش بروز بیماریهای غیر سرطانی گوناگون شوند، لذا ارزیابی ریسک برای هر ماده خطرناک ، به دو گروه ارزیابی ریسک سرطانی و ارزیابی ریسک غیر سرطانی تقسیم می*گردد .در ارزیابی ریسک سلامت، احتمال ابتلا به بیماری*های سرطانی گوناگون در یک جمعیت به لحاظ تماس با یک یا چند ماده خطرناک بررسی می*گردد. در این ارزیابی، حتی کمترین مقدار تماس با یک ماده سرطان*زا در زمانی ناچیز، باعث افزایش ریسک سرطان می*گردد.در ارزیابی ریسک غیر سرطانی، نسبت مقدار تماس با یک آلاینده خطرناک با مقدار مرجع، مقایسه و ارزیابی می*گردد. در این ارزیابی، اگر مقدار تماس، بیش از مقدار مرجع باشد، جمعیت مورد مطالعه در معرض خطر قرار گرفته است.در فرایند ارزیابی ریسک، چهار مرحله وجود دارد

:1-شناسایی خطراولین مرحله در ارزیابی ریسک، شناسایی خطر می*باشد. فرض کنیم یک آلاینده زیست*محیطی ، شناسایی شده و به احتمال زیاد با انسان در تماس است، بنابراین لازم است احتمال عواقب سرطانی و غیر سرطانی در اثر تماس انسان با این ماده ، بررسی و ارزیابی شود. در این مرحله مطالعات انجام شده بر روی خطرات احتمالی این ماده بر روی انسان بررسی و شناسایی می*شود.

2-رابطه تماس – واکنشدومین مرحله از ارزیابی ریسک، بررسی و تعیین میزان واکنش موجودات زنده از جمله انسان، به مقدار مشخصی از هر یک از فلزات سنگین می*باشد، که به آن تعیین رابطه تماس-*واکنش می*گویند. این رابطه نشان می*دهد به ازای چه مقدار از این ماده خطرناک چه واکنشی در موجودات مختلف و نهایتا انسان اتفاق می*افتد. واکنش*های بدست آمده از تماس با یک ماده خطرناک می*تواند باعث بروز سرطان و یا بیماری های غیر سرطانی باشد. در تعیین رابطه مقدار تماس-واکنش برای مواد سرطان زا، از دو روش مطالعات سم*شناسی و مطالعات اپیدمیولوژیکی استفاده می*گردد] برای تعیین مقدار مرجع و یا غلظت مرجع در انسان*ها معمولا از حد تماس بدون مشاهده اثر سوء ویا کمترین حد مقدار تماس برای مشاهده اثر سوء که از مطالعات سم شناسی و یا اپیدمیولوژیکی بدست آمده، همراه با فاکتور*های ایمنی استفاده می*شود. فاکتورهای ایمنی می*تواند بسیار متفاوت باشد. برای تبدیل اطلاعات بدست آمده از حیوانات به انسان، از فاکتور ایمنی ۱۰ و برای تبدیل عدد به دست آمده از کمترین حد تماس برای مشاهده اثر سوء به حد تماس بدون مشاهده اثر سوء ، میلی گرم بر کیلو گرم-روز، مجددا از فاکتور ایمنی ۱۰ و برای اختلاف در حساسیت بین انسان*ها از فاکتور ایمنی ۱۰ و برای ضریب اطمینان نیز از فاکتور ایمنی ۱۰ استفاده می*شود.

3-ارزیابی مقدار تماسدر این مرحله از ارزیابی ریسک افرادی که در جامعه با مواد مورد مطالعه در تماس*اند شناسایی می*گردند و سپس مقدار هر تماس، دوره تماس، تعداد تماس و راه*های ورود مواد به بدن محاسبه می*گردد. راه*های ورود آلاینده*های زیست محیطی و مواد خطرناک به بدن انسان، می*توانند از طریق بلع، جذب پوستی و تنفس باشند.برای انجام مرحله تخمین مقدار تماس در فرایند ارزیابی ریسک، نیاز به یک سری اطلاعات و آمار می*باشد که توسط سازمان*های بین*المللی مرتبط با ارزیابی ریسک تهیه و جمع آوری می*شود. مطالب و نکات بسیاری از قبیل: خواص فیزیکی و شیمیایی، فشار بخار،حلالیت در آب، قدرت جذب شدن به خاک و رسوبات، رفتار و عادت*های انسان، محل سکونت، دمای هوا و غیره در تهیه این اطلاعات و آمار تاثیر گذار هستند.برای مثال؛ خواص فیزیکی و شیمیایی مواد باعث می*شود تا مواد سمی*در بافت*های محیط زیستی تجمع پیدا کنند و یا در محیط زیست از یک شکل به شکل دیگر و خطرناک*تر تبدیل شوند. فشار بخار بالا و یا وزن مولکولی کوچک باعث افزایش تبخیر پذیری ماده می*شود و در نتیجه احتمال تماس از طریق تنفس را افزایش می*دهد، لذا سمیت این ماده بر روی بافت شش*ها بیشتر مورد بررسی و توجه قرار می*گیرد. مواد سمی، *می*توانند در طبیعت توسط گیاهان یا موجودات دریایی جذب شوند واز طریق زنجیره غذایی وارد سیستم گوارشی انسان*ها شوند. رفتار و عادت*های انسان، محل سکونت، دمای هوا، نوع تغذیه وبسیاری ازعوامل گوناگون نیز در تعیین مقدار تماس، تاثیر گذارند.امروزه دستور العمل*های آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا که در سال*های ۱۹۹۹ و ۲۰۰۲ و ۲۰۰۵ تهیه شده*اند جهت تعیین مقدار تماس از طرق مختلف توسط بسیاری از محققین در دنیا مورد استفاده قرار می*گیرد. این دستورالعمل*ها با توجه به عوامل مختلف از قبیل وزن متوسط انسان، متوسط طول عمر شهروندان، مقدار هوای تنفس شده در یک روز، سطح متوسط پوستی و بسیاری از فاکتورهای مختلف برای یک شهروند تعیین شده است.

4-ارزیابی ریسکدر مرحله چهارم ارزیابی ریسک، میزان ریسک برای یک جامعه بررسی و محاسبه خواهد شد. در این تحقیق میزان ریسک سرطان وبیماری*های غیر*سرطانی برای طول عمر یک ساکنبه لحاظ حضور فلزات سنگین در هوا ارزیابی و تخمین زده می*شود. لازم به ذکر است که برای ارزیابی ریسک سرطان، حد آستانه ای وجود ندارد و حتی کوچکترین مقدار تماس با یک ماده سرطان زا، باعث افزایش ریسک سرطان می*شود. در مواد غیر سرطانی ،حد آستانه تماس وجود دارد تا جمعیت مورد مطالعه در معرض خطر قرار گیرد.دفتر ارزیابی خطرات بهداشت محیطی سازمان حفاظت محیط زیست وابسته به آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا در کالیفرنیا مدلی از ارزیابی خطرات ریسک برای هر یک فلزات سنگین در هوا تعریف کرده است که براساس فاکتورهای بدست آمده از قبیل واحد ریسک و یا شیب سرطان برای هریک از فلزات سنگین در هوا ، می*توان مقدار ریسک را محاسبه نمود.

[دکتر مصطفی کلهر]

در ارزیابی ریسک آلودگی هوا شما باید مراحل زیر را طی کنید

1. تعیین و محاسبه میزان غلظت آلودگی هوا (اندازه گیری یا مدلسازی)
2. تعیین محدوده ارزیابی از نظر جمعیت و جغرافیا (SPATIAL)
3.مطالعات اپیدمیولوژی و یافتن توابع CRF
4. تعیین نوع ارزیابی (کوتاه مدت، بلند مدت، حاد، مزمن، مرگ و میر یا مریضی)
5. انجام ارزیابی و یافتن نتایج و احتمالات
6. تبدیل به هزینه کردن یافته ها

در پستهای آتی در خصوص هر یک از بندهای بالا شرح داده خواهد شد

[دکتر مصطفی کلهر]

در ارزیابی ریسک آلودگی هوا با مفاهیم مهمی چون YLL, YLD. DALY مواجهه می شویم در زیر به شرح این مفاهیم می پردازیم

YLL میزان سالهایی ز زندگی است که در اثر مرگ افراد به علت آلودگی هوا از دست میرود.
YLD میزان سالهایی از زندگی است که در اثر مریضی ناشی از آلودگی هوا از دست می رود.
DALY مجموع دو عبارت بالا را گویند یعنی کل سالهای از دست رفته زندگی به علت بیماری یا مرگ به علت مواجهه با آلودگی هوا

[دکتر مصطفی کلهر]

ریسک نسبی یا RR

به افزایش تعداد مرگ و میر (مریضی) به ازای افزایش یک واحد غلظت آلاینده مور نظر گویند. همچنین در تعریف دیگر به میزان وقوع مرگ و میر جدید در اثر افزایش غلظت آلاینده به بیش از میزان استاندارد نیز گفته می شود.

RR=Ie/Icf

Ie برابر است با تعداد مرگ و میر جدید

Icf تعداد مرگ و میر همیشگی یا زمینه

[دکتر مصطفی کلهر]

•مسئول باشد


•معیاری از منبع مورد نظر باشد
•
•مطالعاتش موجود باشد و دقیقا بدانیم عامل این بیماری این آلاینده است


•معمولا آلاینده PM2.5 بدترین آلاینده و بیشترین عوارض را دارد و مطالعه این آلاینده کافیست


•ذرات در هر سایز و ترکیبی دارای عوارض متفاوتی هستند و چون قابلیت سایزبندی و تحلیل شیمیایی دارند بنابراین شناسایی منابع از روی آنها راحتتر صورت می گیرد لذا در مطالعات ارزیابی ریسک عموما ذرات مطالعه می شوند


•مثلا عوارض کربن سیاه در مطالعه منابع خودرویی باید صورت گیرد یا عوارض PM10 در غبار جاده ای

[دکتر مصطفی کلهر]

RR=RELATIVE RISK
ریسک نسبی مواجهه با آلاینده مورد نظر را نشان می دهد در واقع معیاری است برای تعیین میزان خطرناک بودن مواجهه با آن آلاینده نسبت به افرادی که هیچ مواجهه ای نداشتند (گروه شاهد)

CRF:CEONCENTRATION RESPONSE FUNCTION
این تابع در واقع از روی مطالعات مرگ و میر و اپیدمیولوژی استخراج می شود و میزان ریسک نسبی را برای آن آلاینده و گروه سنی خاص را نشان می دهد

HIA= HEALTH IMPACT ASSESSMENT
ارزیابی اثرات سلامت، در واقع بررسی جامع و همه جانبه تاثیرات احداث یک پروژه بر سلامت افراد محدوده اثر را گویند که شامل بررسی اثرات بهداشتی آلودگی خاک، آب، هوا و تاثیرش روی سلامت افراد و هزینه های مربوطه است

BoD: BURDEN of DISEASE
به میزان مرگ و میر یا مریضی افراد جامعه در اثر مواجهه با آن آلاینده و هزینه های ایجاد شده برای جامعه را گویند

CUT-OFF
به غلظت استانداردی آن آلاینده که در آن غلظت آسیب و مرگ و میری مشاهده نشود گویند

YLL= YEAR OF LIFE LOST
میزان سالهای عمر مفیدی که بابت زودتر مردن افراد یک جامعه در اثر آلودگی هوا از بین می رود


YDL=YEAR LOST DUE TO DISABILITY
میزان سالهای عمر مفیدی که بابت مریض شدن افراد یک جامعه در اثر آلودگی هوا از بین می رود


DALY=DISABILITY ADJUSTED LIFE YEAR
کل میزان عمر مفیدی افراد جامعه در اثر مردن یا مریضی در اثر مواجهه با آلودگی هوا را گویند

CRA= COMPARATIVE RISK ASSESSMENT
نسبت مرگ و میر در اثر یک آلاینده به مرگ و میر کل یک جامعه را گویند (در اثر تمامی حوادث)

IER=INTEGRATED EXPOSURE RESPONSE
تابعی است که مجموع مرگ و میر و تمامی مریضیهای حاصل از مواجهه با یک آلاینده را محاسبه می کند

PAF:POPULATION ATTRIBUTABLE FRACTION
درصدی از مرگ و میرهای یک جامعه که مربوط به آلاینده مورد مطالعه است

AB : ATTRIBUTE BURDEN OF DISEASE
تعداد مرگ و میر مربوط به آلاینده مورد نظر در گروه سنی مورد نظر

[دکتر مصطفی کلهر]

ملاحظات تعیین حدود غلظت و مواجهه افراد
۱. حدالمقدور از نمونه برداری فردی استفاده شود
۲. استفاده از غلظت ایستگاههای سنجش الودگی
۳. استفاده از مدلسازی مانند aermod
۴. داده های غلظت کنترل کیفیت شوند
۵. داده های مفقود نهایتا ۲۵% باشد
۶. از تکنیکهای آماری برای جاگذاری داده های مفقود استفاده شود
۷. غلظتها باید نماینده زمانی و مکانی جمعیت مورد نظر باشند و پوششدهی کافی داشته باشند

[دکتر مصطفی کلهر]

نرم افزار AirQ برای تعیین اثرات زیان بار سلامتی بر اساس جرم آلاینده استنشاقی بوده و لازم است که داده ها با در نظر گرفتن شرایط دمایی و فشار نوشته می شوند. همچنین شاخصهای آماری شامل میانگین سالیانه، میانگین فصل گرم، میانگین فصل سرد، صدک 98 ، ماکزیمم سالیانه، ماکزیمم فصل گرم و فصل سرد نیز نیاز می باشند.
علاوه براین، برای برآورد اثرات بهداشتی بایستی جمعیت در معرض نیز مشخص باشد که برای این منظور از داد ههای موجود در سایت مرکز آمار ایران استفاده شد. پارامترهای دیگری که جهت کمّیسازی اثرات بهداشتی آلایند ههای هوا با استفاده از مدل AirQ موردنیاز میباشند، پارامترهای خطر نسبی و بروز پایه می باشند.


درنهایت با وارد کردن داد ههای پردازش شده به نر مافزار AirQ ، نتایج مدل به صورت موارد مرگ و میر در قالب جداول و گراف به دست می آید.

از طریق لینک زیر می توانید نرم افزار AirQ را دانلود نمایید


https://euro.sharefile.com/d-s3d393e469934e41a


از طریق لینک زیر می توانید به داکیومنتها و مثالها و نتایج ارائه شده توسط این نرم افزار دسترسی پیدا کنید


WHO/Europe | AirQ+: software tool for health risk assessment of air pollution (http://www.euro.who.int/en/health-topics/environment-and-health/air-quality/activities/airq-software-tool-for-health-risk-assessment-of-air-pollution)

[دکتر مصطفی کلهر]

فایل به زبان اصلی pdf

شرح کامل و کاربردی اصول ارزیابی ریسک آلودگی هوا

[دکتر مصطفی کلهر]

به منظور ارزیابی ریسک آلودگی هوا، اطلاع از حدود شغلی مجاورت الزامی می باشد

آخرین حدود شغلی تصویب شده در ایران را می توانید از فایل زیر دریافت نمایید

[دکتر مصطفی کلهر]

راهنمای شناسایی و ارزشیابی عوامل زیان آور شیمیایی در محیط کار (جلد اول)

دریافت مستقیم از لینک زیر

[دکتر مصطفی کلهر]

دانلود فایل فارسی pdf
دستورالعمل ارزیابی ریسک

[دکتر مصطفی کلهر]

دستور العمل ایمنی حمل و نقل و تخلیه مواد شیمیایی خطرناک
تهیه شده در وزرات نفت
دانلود فایل فارسی pdf

[دکتر مصطفی کلهر]

موسسه Health Effects Institute (HEI) هر ساله گزارشی از وضعیت کیفیت هوا در سراسر جهان منتشر می کند.

علاوه بر غلظت آلاینده ها در سراسر جهان و ارائه یک گزارش تحلیلی در خصوص آلوده ترین شهرهای جهان، گزارشی از میزان مرگ و میر و خسارات ناشی از آلودگی هوا نیز ارایه می کند.

این ریپورتها و گزارشات به نام State of Global Air معروف می باشد.

این موسسه در بوستون آمریکا واقع شده و با همکاری دانشگاه بریتیش کلمبیا University of British Colombia اقدام به انجام این مطالعات میکند.

آخرین ریپورت از وضعیت کیفیت هوای در جهان و تحلیلهای مربوطه را از لینک زیر دریافت کنید:

https://www.stateofglobalair.org/sites/default/files/documents/2020-10/soga-2020-report-10-26_0.pdf